XVIII VIŠEVJEKOVNO PUTOVANJE OD DUŠE DO SRCA
CRNOGORSKI ISELJENICI U ITALIJI –"OSJEĆAM SE SAMO KAO CRNOGORAC , ZATO I IMAM SAMO CRNOGORSKO DRŽAVLJANSTVO“
CRNA GORA ZNA KOLIKE SU IM DEVIZNE DOZNAKE , ALI NE ZNA KOLIKI JE NJIHOV BROJ , KOJE POTREBE I PROBLEME IMAJU U SARADNJI SA MATIČNOM DRŽAVOM
SVI NARODI IZ SVOJE ISTORIJE I LIČNIH GREŠAKA UČE I TRUDE SE DA ISTE NE PONOVE…OSIM CRNOGORACA ! ZAŠTO?
Ako bi bilo koju mlađu osobu u Crnoj Gori pitali da nam nešto kaže o Italiji, sigurno bi slijedio odgovor da je to jedna od najljepših evropskih zemalja, čuvena po svojim kulinarskim specijalitetima, modi, dizajnu, umjetnosti i arhitekturi, te privlači veliki broj turista iz cijelog sveta. Znaju da seza ovu zemlju vezuju različite zanimljivosti : U Italiji je 1951. godine napravljen namaz Supercrema, koji je preteča Nutelle . Italija je zemlja sa najviše poznatih modnih dizajnera u svijetu. U Italiji su izumljeni kornet za sladoled, naočare, pisaća mašina, viola, klavir violina, violončelo i mehanički sat. Italija ima tri aktivna vulkana: Vezuv, Etnu i Stromboli.Prva pica napravljena je u Napulju, oko 1860. godine. Najstariji filmski festival na svijetu je filmski festival u Veneciji, koji se održava od 1932. godine. Krivi toranj u Pizi je zvonik katedrale i u jednom momentu se toliko nakrivio da je bio zatvoren za javnost. Akcija njegovog ispravljanja koštala je preko 25 miliona eura. Fontana di Trevi važi za “najbogatiju” fontanu na svijetu. U nju svaki dan turisti ubace oko 3.000 eura. Venecija je izgrađena na 118 malih ostrva u laguni itd.
A ako bi iste te osobe pitali od kada potiče prijateljstvo između Crne Gore i Italije i koji su razlozi da je Italija bila prva zemlja koja je primila Crnogorske političke imigrante i kada, sigurno ne bi znali jer su učili “istoriju”svoje države iz udžbenika štampanih u državi koja je oduvijek imala pretenzija prema svemu što je Crna Gora vjekovima unazad bila!
Da se u Crnoj Gori istorija ponavlja kad su Srbijanske pretenzije prema njoj u pitanju potvrđuju nam i mnoštvo podataka zabilježenih kroz odnose saradnje Crne Gore i Italije.
O Crnoj Gori “Zemlji bez parlamenta “ je 1896. godine pisao italijanski publicista, novinar Viko Mantegaca. Da kojim slučajem može i 2022.god. da piše , mogao bi pisati pod istim naslovom !
Početkom 1919.god. 168 crnogorskih građana koji su se nalazili u Italiji, uputili su američkom predsjedniku Vilsonu " Izjavu" u kojoj se veli i ovo (citirano iz "Crna Gora u egzilu 1918-1925”) prof. dr Šerbo Rastoder): "Potpisani crnogorski građani koji se nalaze u Italiji, saglasni su sa protestom koji su Vama i predstavnicima velikih sila u Parizu uputili 527 crnogorskih građana koji borave u Francuskoj. Molimo u ime svetih prava čovječanstva, da veliki predstavnik plemenitoga naroda Sjedinjenih Država ne dopusti da se nogama gazi pravo i sloboda najmanjega naroda, ali koji je najviše žrtvovao; …I molimo da se ponovo uspostavi država crnogorska, a svima njenim građanima da se garantuje politička sloboda i, u isto vrijeme, da se svijema nama, crnogorskim izbjeglicama koji se nalazimo u inostranstvu, omogući povratak u domovinu".
2021. do 2022. god. Crnogorska dijaspora i iseljenici su se na mnoge Međunarodne adrese obratili , tražeći zaštitu svojih prava , kao i zaštitu očuvanja suverenosti matične im države , koja su ugrožena djelovanjem pro-srpskih klero fašističkih struja u Crnoj Gori , koje su imale veliki uticaj na odlučivanje tadašnje Vlade Crne Gore.
1919 god. u Monte Kaveu kod Rima, crnogorski ministar , suverenista i patriota Jovan S. Plamenac je bio egzilu , bio je protivnik velikosrpske okupacije i nasilne aneksije Crne Gore izvršene krajem 1918. godine.
2021.god. smjenom vlasti su smijenjene i Crnogorske diplomate suverenisti , koji su većinom ostali u zemljama u kojima su obavljali svoje diplomatske poslove ? Istorija se , u formi odgovarajućoj sadašnjem vremenu ponavlja ! Zašto ? Kome smeta suverena “VELIKA, a teritorijalno mala Crna Gora” ?
CRNOGORSKI ISELJENICI U ITALIJI
Do 1896.godine - vjeridbe i vjenčanja italijanskog prijestolonasljednika Viktora Emanuela III Savojskog i crnogorske princeze Jelene Petrović-Njegoš , bez obzira na geografsku blizinu , Crna Gora je u Italiji bila nepoznata zemlja. Tim povodom su u Italiji je objavljeno o Crnoj Gori brojni novinski prilozi, reportaže i knjige naučnog i publicističkog karaktera.
Da je Italija imala veliki uticaj na tadašnji razvoj Crne Gore , kroz doprinos tehnološkog osavremenjavanja i modernizovanja Crne Gore, potvrđuju podaci da je u periodu od 1903. do 1909. godine italijanskim kapitalom izgrađena luka u Baru, zatim prva crnogorska željeznica od Bara do Virpazara, kao i da je organizovana plovidba po Skadarskom jezeru, podignuta je Markonijeva radio stanica na Volujici kod Bara, prva na Balkanu, uspostavljen monopol duvana i izgrađena moderna fabrika za preradu duvana u Podgorici, intenziviran pomorski saobraćaj između italijanskih i crnogorskih luka i ostvaren porast međusobne trgovinske razmjene. Uoči balkanskih ratova Italijani su pristupili i isušenju Ulcinjskog polja. Iza većine ovih poduhvata stajala je “Compagnia di Antivari “-“Barsko društvo” u velikoj mjeri subvencionirano od strane italijanske države.
Nakon velikosrpske okupacije i nasilne aneksije Crne Gore izvršene krajem 1918. godine Italija je otvorila svoja vrata za Crnogorce -političke emigrante . Početkom 1919. god. u Bolonji-(Ferari) i Monte Kaveu kod Rima , su svoje utočište našli bivši crnogorski internirci, njih oko 400 , koju su u Italiju došli nakon oslobođenja iz austro-ugarskih zarobljeničkih logora.
17. aprila 1919. god. u Gaeti je formiran Štab Crnogorskih trupa,jer je Gaeta bila mjesto egzila Crnogoraca -dijela vojske Kralja Nikole,kao i nekoliko hiljada Božićnih ustanika iz tzv. Božićne pobune, koja je uslijedila nakon što je Srbija tzv. Podgoričkom skupštinom prisajedinila Crnu Goru u koju je potom ušla srpska vojska.
Vojni logori u Gaeti su raspušteni, politička emigracija do 1923. prestala je da postoji, ali je dio Crnogoraca ostao tu da živi pa i danas u tom italijanskom gradu ima njihovih potomaka.
Italija je i nakon Drugog svjetskog rata bila zemlja prijema mnogobrojnih iseljenika iz Crne Gore.Najviše migracija je bilo na sjeveru u velikim industrijskim centrima , kao i u Furlaniji, odnosno Trstu i manji broj na jugu Italije na Siciliji. Kada je Italija 1987. godine donijela Zakon br. 984, kojim se utvrđuju Pravila za prijem i tretman radnika iz zemalja-nečlanica EZ i kontrole skrivene imigracije, procjenjivalo se da u Italiji na "privremenom radu" ima tridesetak hiljada Jugoslovena. Najviše ih je bilo u pograničnoj zoni oko Slovenije (8.000) i Milanu (3.000). U pokrajini Lacio i na Sardiniji bilo je čak 3.000 pastira iz Crne Gore, Makedonije i Kosova, a u Rimu 1.000 jugoslovenskih Roma .
Prema podacima koje je objavio Savjet Evrope, 01. 01. 1990. godine u Italiji je živjelo 11.933 građana SFRJ. Koliko je među ovim "gastarbajterima" i "ilegalcima" bilo crnogorskih iseljenika nemoguće je precizno utvrditi, zbog evidencije u registrima koja se vodila po državi iz koje dolaze, a ne po nacionalnim pripadnostima.
Po podacima Centralne Banke Crne Gore (CBCG) dijaspora u Crnu Goru godišnje pošalje 500 miliona eura, najviše iz Italije i SAD. Prema istom izvoru građani Crne Gore koji rade u inostranstvu i crnogorski iseljenici poslali su u domovinu u prva tri mjeseca 2019. godine 129,9 miliona eura od ukupnog priliva doznaka, 69,8 miliona eura odnosi na kompenzacije zaposlenih, odnosno na plate rezidenata Crne Gore koji rade u inostranstvu. Na lične transfere odnosilo se 50,4 miliona eura, dok se 9,7 miliona eura odnosilo na priliv po osnovu penzija, invalidnina i drugih socijalnih primanja.
Na osnovu saopštenja direktora Uprave za saradnju sa dijasporom , taj državni organ tj. Crna Gora ima preciznu evidenciju i podatke o deviznim doznakama Crnogorskih iseljenika i dijaspore po mjesecima, kvartalima, godinama , ali nema evidenciju , ni približnu o brojnosti Crnogorskih iseljenika i njihovih nasljednika , aktivnih udruženja u iseljeničkim sredinama ili čak o nepostojanju takvih udruženja preko kojih bi ostvarivali svoja prava i rješavali evidentne probleme u ne/saradnji sa matičnom državom . Toliko o uspostavljenoj “dobroj saradnji” sa dijasporom /iseljenicima i izvještajima o ne/radu jedinog državnog organa koji se bavi pitanjima dijaspore , koje su sve dosadašnje Vlade CG usvajale sa iskazanim zadovoljstvom o postignutom .
BEZ CRNOGORSKIH PATRIOTA SE NE MOŽE ČUVATI DRŽAVA,su riječi sa kojima svaki svoj razgovor o Crnoj Gori počinje i završava Rade Mihaljević ,Crnogorski iseljenik koji od 1990.godine živi u Italiji.
Rade Mihaljević je rođen 1957.godine u Podgorici .Njegov otac Ilija je porijeklom sa Žabljaka Crnojevića , u braku sa Stanom Gazivodom je imao dva sina Veselina i Rada , i iz drugog braka još jednog sina Dragana , od kojih ima 10 nasljednika, koji žive u Crnoj Gori, Italiji i Srbiji.
1980.godine Rade je sklopio brak sa DanicomVukmarković iz Šestana (Opština Bar). Imali su dva sina i kćer , koji su rođeni u Beogradu i Baru. Od njih imaju dvoje unučadi. Nažalost sin Marko je prije 3 godine preminuo i sahranjen je na Žabljaku Crnojevića.
Rade je osnovnu i srednju Industrijsku školu završio u Podgorici, nakon čega se zaposlio u Aluminijskom kombinatu u Podgorici. Kako se specijalizovao za izgradnju termoelektrana posao ga je vodio u Obrenovac , Beograd, Požarevac , BIH .1990.godine daje otkaz i počinje da se bavi privatnim biznisom . Radova majka Stana nakon razvoda , 1970.godine se iselila u Torino-Italija, đe je radila kao kuvarica u elitnom restoranu. Od 1980.god. se seli u Reggio Nell Emilia, radi kao domaćica kuće kod poznatog dr.primarijusa. Nezadovoljan dešavanjima u Crnoj Gori , Rade sa porodicom , na poziv majke odlazi u Italiju i od tada žive u Reggio Nell Emilia. Nakon 6 mjeseci dobili su privremeni boravak “ soggiorno “ , a nakon jedne godine stalni “soggiorno permanente”. Rade se zaposlio u ortopedskoj ustanovi , kasnije završio kurseve za ortopedskog tehničara i na tom poslu je proveo 14 godina . Kaže da je tada “radio po 24h” unoseći sebe i svoje srce u taj posao “ jer mu je mnogo bilo važno, da kroz taj posao pomaže onima koji zbog bolesti ili povreda su imali otežano kretanje. Danas radi sa suprugom Danicom u svojoj privatnoj firmi “Marko Garden” koja se bavi uređenjem vrtova i parkova.Djeca su im fakultetski obrazovana (viša turistička i fakultet za marketing) Kćerka Marija je bila proglašena za najljepšu strankinju u Italiji “MIS STRANIERO” 2013.godine.
Ko poznaje istoriju crnogorskog naroda zna ko je Kapetan Crnogorske vojske Milan Krljević , koji je je bio veoma aktivan na organizovanju crnogorske vojske u egzilu i prvi njen komandant u Ferari (Italija) 1919.god. Organizovao je ustanički Komitet radi vojnog upada u Crnu Goru, sa ciljem da se pomogne što više i bolje ustanička akcija u domovini, uvijek je bio prvopotpisani u dopisima koji su slati na mnoge adrese između ostalih i Konferenciji mira u Versaju sa ciljem da se Crnoj Gori vrati nezavisnost i da relevantni međunarodni faktori zaustave varvarstvo koje srbijanske trupe sprovode nad crnogorskim stanovništvom i da se Crnoj Gori, pod međunarodnom zaštitom, omogući pravo na samoopredjeljenje u pogledu određenja njenog budućeg državno-pravnog statusa.
Rade Mihaljević je jedan od inicijatora projekta Asocijacije dijaspore CG “CRNOGORSKO SRCE KUCA PO SVIM KONTINENTIMA” i aktivno okuplja svojim patriotskim aktivizmom naše članstvo ne samo u Italiji, nego i iz drugih zemalja prijema. Beskompromisni Crnogorski patriota , koji je član Asocijacije dijaspore Crne Gore od njenog osnivanja , naš “ ovovremenski Milan Krljević” uvijek na braniku suverene Crne Gore, inicijator, podržavaoc, učesnik i donator mnogih Crnogorskih okupljanja, pa je neđe razumljivo kad kaže “ OSJEĆAM SE SAMO KAO CRNOGORAC I ZBOG TOGA NIJESAM UZEO ITALIJANSKO DRŽAVLJANSTVO “
Prisjeća se tužnog i ružnog vremena kad je Crna Gora bila pod sankcijama, zbog činjenice da je jedina ostala nakon raspada SFRJ, u zajednici sa Srbijom i što su njeni “dobrovoljci” “branili” Crnu Goru tamo đe im nije bilo mjesto ,kaže :“Da bi došao iz Italije u Crnu Goru , moralo se proći 2400km i više granica (Italiju, Austriju, Mađarsku, Rumuniju, Srbiju , Crnu Goru ) a nijesi znao ko te gore tretira ovi iz ujedinjene Evrope ili ovi iz skraćene Jugoslavije . Kroz Vojvodinu,a bogomi i kroz Crnu Goru zbog italijanskih tablica , sam na svakim pola kilometra imao policijske kontrole i spremljenih “20 maraka” za dalji prolaz”
U Crnu Goru dolazim ne na odmor , već dolazim svojoj kući i bez obzira na sve ljepote Italije , jedino ođe osjećam sve svoje pripadnosti u koje su utkane sve ljepote Crne Gore.Volio bih da se Crnogorci ne udaljavaju od Crne Gore,da se svi koji je nosimo u srcu , bez obzira kojoj religiji pripadamo se ujedinimo , jer bez patriota i ljudi koji bi život dali za Crnu Goru , ne može se čuvati država koju su nam u amanet ostavili preci.Nijesu je nama ostavili, da bi je mi prepustili mrziteljima svega Crnogorskog . Podržavao sam i podržavaću suverenistički blok , koji se u zadnje ustručava da kaže glasno OVO JE CRNA GORA u koju su hrlile i razne vojske i razne politike koje su domicilno stanovnIštvo desetkovali, materijalna dobra uništavali I pljačkali, iza sebe pustoš ostavljali . I uvijek su na kraju Crnu Goru poraženi napuštali. I danas kad je Crna Gora i Crnogorci prepuštena na ne/milost srpskih klero-fašista , koji na sve moguće načine pokušavaju Crnogorcima oduzeti ljudska prava , pravo na slobodu, pravo na državu, pravo na jezik i kulturu , naciju i istoriju znam da će Crna Gora i Crnogorci sa autohtonim manjinskim narodima koji nemaju “rezervnu” državu i Crnu Goru nose u srcu ,neće dozvoliti da budu pregaženi, asimilovani i od Evropske Unije izolovani , jer ISKRU SLOBODE Crnogorskog naroda nijesu mogle i neće ugasiti ni uzurpacije, ni torture, ni domaći ni strani neprijatelji , ni vještačke podjele izazvane “zarad opstanka ili dolaska na vlasti” je poruka kojom je svoju priču o životu u Italiji koji nije umanjio brigu i vjeru u Crnu Goru završio Rade Mihaljević.
Istina se ne boji ničega , sem da bude sakrivena, zbog toga VIŠEVJEKOVNO PUTOVANJE OD DUŠE DO SRCA , samim tim i Asocijacija dijaspore Crne Gore svakog dana dobija sve veću podršku u novo pristupljenim članovima , jer svojim projektima ukazuju da krajnje je vrijeme je da se prestane sa igrom duplih aršina i da se narodnim izborima koji zbog toga postaše “veliki” oprašta neoprostivo, između ostalog da “kape” mijenjaju po onome ko da više , da vole više tuđu nego svoju zemlju , zbog koje su “ljubavi” učinjene mnoge nepravde zbog kojih su Crnogorski iseljenici rasuti po cijelom svijetu.
Vera Kirović
predsjednica Asocijacije dijaspore Crne Gore
Uprava za Dijasporu Crne Gore