IX -VIŠEVJEKOVNO PUTOVANJE OD DUŠE DO SRCA OD CUCA DO STOKHOLMA – BITI CRNOGORAC NE ZNAČI BITI BOLJI OD DRUGIH,BITI CRNOGORAC ZNAČI BITI ČOJEK

IX -VIŠEVJEKOVNO PUTOVANJE OD DUŠE DO SRCA
OD CUCA DO STOKHOLMA – ŠVEDSKE, DRŽAVE ĐE SU POLITIČARI OBIČNI GRAĐANI I RADE ONO ZA ŠTA SU PLAĆENI
BITI CRNOGORAC NE ZNAČI BITI BOLJI OD DRUGIH, BITI CRNOGORAC ZNAČI BITI ČOJEK !
Iseljavanja Crnogoraca u Švedsku ( i druge Evropske zemlje) se bilježe između dva svjetska rata , zatim u drugom svjetskom ratu (zarobljenici na prinudnom radu) , nakon drugog svjetskog rata i u vremenu ratova devedesetih godina i raspada druge Jugoslavije , ali ih je teško brojčano odvojiti zato što su ih administracije zemalja prijema u registrima upisivale po zemlji iz koje su došli kao „jugoslovene“ , a ne po nacionalnim pripadnostima .U to vrijeme u većem broju Crnogorski iseljenici u Evropi su se deklarisali kao Jugosloveni, što je bio rezultat pokušaja stvaranja jugoslovenske nacije tokom sedamdesetogodišnjeg perioda postojanja prve i druge Jugoslavije. Statistike imigracionih zemalja su evidenciju useljavanja vodile po zemljama porijekla, nacionalna pripadnost se mogla viđeti jedino iz popisa, ali i oni su najčešće registrovali jezik koji se govori kod kuće - maternji jezik koji se u to vrijeme zvao srpsko-hrvatski jezik, što je sve uticalo za nepostojanje prave statističke evidencije Crnogorskih iseljenika .
Krajem pedesetih i početkom šezdesetih godina, naše kao i druge radnike iz manje razvijenih zemalja južne i jugoistočne Evrope povukla je velika potražnja za radnom snagom koja je išla s ekspanzijom privreda Zapadne Evrope. Uporedo su se odvijala dva procesa - ekonomski koji je doprinio povećanju tražnje za radnom snagom i institucionalni koji je stvarao pravne pretpostavke za angažovanje strane radne snage. Kao posljedica velike koncentracije svjetskog kapitala u zemljama Zapadne Evrope, počev s Maršalovim planom, pri nestašici radne snage, nastavljanje privrednog rasta bilo je moguće samo uz angažovanje velikog broja radnika iz inostranstva. Tako je i zapošljavanje radnika iz zemalja bivše SFRJ postala nerazmrsiva veza s prosperitetom Zapadne Evrope.
U periodu "otvorenih vrata" (1964-1973), broj građana SFRJ u Zapadnoj Evropi dostigao je gotovo milion i sto hiljada. Evropa uglavnom privlači manje kvalifikovanu radnu snagu i sezonske radnike.
Prvi naftni šok 1973-1974. godine dovodi do zvaničnog zaustavljanja prijema novih radnika u zemlje Zapadne Evrope. U sedamdesetim i osamdesetim godinama, evropske imigracione zemlje vode politiku "zatvorenih vrata" . Crnogorska migracija u evropske zemlje tokom te dvije decenije svodi se na odlazak članova porodice radi okupljanja, odlazak po osnovu sezonskog rada i na produžavanje boravka "radnika na privremenom radu".
Početak poslednje decenije drugog milenijuma označava i početak novog talasa Crnogorskih iseljenika u zemlje EU , koji uslovljavaju - pored ekonomskih motiva - nacionalne i vjerske tenzije i građanski rat na prostorima druge Jugoslavije.
CRNOGORSKI ISELJENICI U ŠVEDSKOJ
U Švedsku su Crnogorski iseljenici stigli u dva veća talasa. Prvi je bio u vrijeme II svjetskog rata, kada je Njemačka strana u Skandinaviju deportovala na hiljade zarobljenika sa prostora Zapadnog balkana (bivše Jugoslavije) i drugi početkom šezdesetih godina kada je otvoren proces migracije jugoslovenske radne snage. Glavni doseljenički “talas” u Švedsku iz Jugoslavije stigao je 1966. godine, kada je došlo čak osam hiljada radnika. Bilo je to dvostruko više nego 1965.g., a čak 15 puta više nego 1963. godine, kada su primljena samo 583 jugoslovenska radnika .
Tako masovan priliv jugoslovenskih radnika primorao je Švedsku da tih godina sa SFRJ zaključi ugovor o regulisanju statusa imigranata. Zbog zaštite vlastitog tržišta radne snage već 1967. godine Švedska uvodi obavezu da migranati moraju imati radnu dozvolu, a da članovi njihove porodice mogu biti u Švedskoj samo ako su se već u nju doselili. Zato je kasnije i došlo do smanjenog useljavanja jugoslovenske radne snage.
Sedamdesetih godina je vrlo aktivno radila asocijacija radnika “ Jugoslovenski savez u Švedskoj “, koji je od 1976.g., u čast posjete J. B. Tita Stokholmu, pokrenuo i svoj "Jugoslovenski list" koji je nakon raspada druge Jugoslavije preimenovan u “Naš list” .Popustljivost Švedske politike, omogućila je još sedamdesetih godina da Crnogorci i Srbi u jugoslovenskoj koloniji nametnu svoj kulturni i nacionalni identitet. Za razliku od drugih razvijenih evropskih država, u Švedskoj je društveno organizovanje jugoslovenskih radnika bilo jako izraženo. Krajem sedamdesetih godina u Švedskoj je bilo 65 klubova, a 1983. godine čak 131.
Prema podacima Doseljeničkog savjeta, u Švedskoj je početkom devedesetih godina živjelo 70.000 Jugoslovena, koji su imali aktivnosti u 141 jugoslovenska kluba, u kojima je bilo 3% Crnogoraca.
Kako i u drugim zemljama tako i Švedskoj “srpska dijaspora” je uz pomoć SPC i svoje diplomatije preuzela tj. ujedinila sve ove klubove , da bi Crna Gora, preko Uprave za dijasporu podržala TEK 2019.g. (13.godina nakon obnove državnosti) osnivanje Crnogorskog iseljeničkog kluba “ Sloga” u Štokholmu , na čijoj osnivačkoj skupštini je bilo oko 50 Crnogorskih iseljenika.
Prema podacima Savjeta Evrope, objavljenim 1991. godine, u Švedskoj je bilo 41.053 građana SFRJ. Pored njih, u Švedskoj je živjelo i preko 20.000 lica porijeklom iz bivše Jugoslavije koja su primila švedsko državljanstvo. Prema švedskom zakonu o državljanstvu, uslovi za naturalizaciju su sljedeći: 1.) da je lice punoljetno; 2.) da je lično podnijelo zahtjev za naturalizaciju; 3.) da ima domicil u Švedskoj posljednjih pet godina i u trenutku podnošenja zahtjeva; 4.) da je karakterno pouzdano. Pored ove redovne postoji i tzv. izuzetna naturalizacija, i to: 1.) kada je riječ o bračnom drugu švedskog državljanina; 2.) kada postoji poseban interes Švedske da jedno lice postane njegov državljanin; 3.) u drugim posebnim slučajevima (Švedski odbor za imigraciju razmatra svaki od ovih slučajeva i donosi odluku o opravdanosti naturalizacije, bilo da je riječ o redovnoj ili izuzetnoj). Švedski zakonodavac ne zahtijeva potvrdu o otpustu iz ranijeg državljanstva, ali traži odobrenje vlade čije državljanstvo ima lice koje prijemom u državljanstvo Švedske ne gubi svoje dotadašnje državljanstvo.
Devedesetih godina, Švedska je za građane SRJ i kasnije građanje RSCG ( Crnogorce, Srbe i Jugoslovene) uvela obavezne ulazne vize, što je gotovo zaustavilo priliv. U prosjeku, to su bili muškarci, sa srednjom stručnom spremom , koji su našli posao u Švedskoj industriji, ugostiteljstvu i komunalnim uslugama, mada je bilo i stručnjaka, posebno u zdravstvu i građevinarstvu.
Danas u Švedskoj stasava III i IV generacija nasljednika Crnogorskih iseljenika, većinom visokoškolci afirmisani kao uspješni biznismeni, naučni radnici , sportisti i politički poslenici.
DRŽAVA ĐE SU POLITIČARI OBIČNI GRAĐANI I RADE ONO ZA ŠTO SU PLAĆENI su riječi koje ćeraju na razmišljanje i nameću paralelu upoređenja sa političkom zbiljom Crne Gore , iz koje se davne 1965. godine iselio Crnogorac iz Cuca Radomir Mijanović.
Razgovarajući i sa velikim poštovanjem prateći mnoga njegova razmišljanja ne mogu a da njegovu životnu priču ne počnem upravo sa jednom od tih mudrih stavova koje gradi na vrlo realnom sagledavanju stvari :Politička karijera može biti vrlo unosna, ali ne i u ovoj skandinavskoj zemlji u kojoj pristup politici odlikuje skromnost, a njihovi narodni predstavnici zaista rade posao za koji su plaćeni. Do 1957. švedski parlamentarci nisu ni imali platu, već su dobijali novčanu podršku od svojih partija. Skupštinski dokumenti pokazuju da su naknade uvedene kako bi se omogućilo da nijedan građanin ne bude spriječen da uđe u politiku. Ali nisu želJeli da plate budu mnogo primamljive.Oko 94 odsto lokalnih zvaničnika rade neplaćeno – izuzetak su funkcioneri koji rade u izvršnim tijelima i za to primaju plate, mada neki od njih uzimaju naknade kao za pola radnog vremena.Parlament, na primjer, pośeduje ukupno tri automobila koji se koriste samo u zvaničnim pośetama predśednika i tri potpredśednika. Vozila ne služe za to da ljudi njima dolaze na posao ili idu kućama.
Ko umije da shvati , zašto Radomir ovo i još mnogo toga zbori dobro jes , a ko ne shvata, ima kad shvatiće , jer vrijeme je najbolje rešeto za sve , pa i za istine koje nam Radomir saopštava na svoj poseban čojski način ukazujući da je patriotizam čuvati ljude od njih samih, obezbijediti ljudske slobode i prava i aktivno učestvovati u njihovoj zaštiti. Ukazuje na pravi način kako treba voditi državu, politiku, ekonomiju, ljude. Svakome dati svoje. Kazniti one koji uzmu tuđe, ili napadnu drugog čojeka, bez osnovanog razloga.Voljeti i poštovati čojeka zbog njega samog, a ne zbog članstva u određenoj stranci. Uvek biti na strani pravde, bilo da se ona nalazi na strani vladajuće nomenklature ili opozicije .
Radomir je rođen 1938 godine u Sarajevu , đe je njegov otac Blagota bio na službovanju (radio kao šef Carinarnice). Radomirova majka Dobrila je bila srbijanka porijeklom , koja je u vrijeme drugog svjetskog rata živjela u Cuce –Jovanovića Rupu za kojom su mještanke plakale , kad su se 1945.godine preselili u Kotor , a zatim u Herceg Novi , pa u Prčanj.Blagota i Dobrila Mijanović imali su tri sina i sva tri su se iselila iz Crne Gore, u Švedsku, Njemačku i Srbiju.
Otac Radomirov je bio saborac Krsta Zrnova Popovića , kojeg se Radomir śeća iz pośeta njegovoj roditeljskoj kući i kaže da je on danas jedini živi śedok , koji je u svom djetinjstvu śedio u krilu poznatog Crnogorskog Komite, brigadira crnogorske vojske i jednog od vođa Božićne pobune 1919. godine, koju su protiv srbijanske dinastije Karađorđević podigli zelenaši. Dobro se se śeća riječi koje je Krsto rekao njegovom ocu Blagoti :”Bajo ,nikad neću oprostiti gospodaru što je od nas pravio srbe”
OD CUCA DO STOKHOLMA
“Mi smo Crnogorci poseban narod. Sa jedne strane , junačan, čestit, čojstven , sa druge nikakav . I kad smo najbolji među nama je lako naći izdajnika i ništavčinu. Čuo si za izreku da u Crnoj Gori žive ljudi I ništa ljudi . Kod nas nema sredine “ –tako zbori i piše Radomir Mijanović u svojoj knjizi “Cucki Ninja”.
Radomir je iz Crne Gore , u stvari tadašnje Jugoslavije otišao 1965.godine u Kraljevinu Švedsku . Po prirodi buntovan i uvijek samo svoj , kako mu se nije sviđalo koje forme poprima komunistički socijalizam , nije želio ni da se učlani u Savez Komunista .
Završio je DIF i u sportu bio svestran . U Švedsku je otišao kako kaže svojom voljom i bio trener vaterpolo prvoligaške ekipe “HELLAS” . 1966.godine je počeo sa radom kao predavač pri školskoj Direkciji o značaju sporta u razvoju omladine. U Švedskoj se rodilo njegovo troje djece Jelena , Katarina i Miloš koji su mu podarili 6 unučadi i svi govore Crnogorskim ili kako Radomir kaže “govore jezikom koji su svi razumjeli na prostoru bivše SFRJ ili jezikom koji se danas govori u Crnoj Gori ”.
Radomirova đeca su visokoškolci, profesionalno vrlo uspješni u oblastima kojima se bave.
Kćerka Jelena je jedan od poznatijih arhitekata u Švedskoj , projektovala je jedan od najljepših mostova u Stokholmu, predavač je na Arhitektonskom fakultetu , uz to je na čelu firme sa 50 zaposlenih.
Druga kćerka Katarina –Kaća je završila Fakultet za matematiku i fiziku . Radi u konsultanskoj firmi za racionalno poslovanje pravnih subjekata , za koju je u Šangaju (Kina) organizovala kancelariju i poslovanje .U Kini je radla dvije godine. Aktivno se bavi sportom ,osvojila je mnogo medalja - bila pobjednik na svim prvenstvima u Skandinaviji i Sjevernoj Evropi . Bila prvak Evrope u karate. Švedska Masmedija je na svojim naslovnicama pisala na Katarinin zahtjev “ŠVEDSKA CRNOGORKA , PRVAK EVROPE”, “KATARINA VELIKA” , Crnogorski mediji ni riječi. Katarina je poznati humanista , 2021. godine je usvojila dječaka iz Lesote , Južna Afrika.
Sin Miloš je završio ekonomski fakultet , ima svoju privatnu konsalting firmu, njegova supruga je porijeklom Koreanka , imaju dva sina i svi govore više jezika. Nakon nekog putovanja i pośete bivšim republikama SFRJ , pitao je Radomira : “Tata, obišao sam sve republike bivše Jugoslavije, đe god sam bio odlično smo se razumjeli. . Nešto se mislim , zašto uništiše onakvu državu zbog tri religije-koje konačno imaju istog boga i šest jezika koje svi razumiju. Što ne nazvaše jezik jugoslovenskim sa dva, tri dijalekta? Zar je moguće biti toliko lud? “
Radomir pričom o svojoj uspješnoj đeci želi da skrene pažnju da u Crnogorskoj dijaspori i iseljeništvu ima puno obrazovanih, talentovanih i uspješnih ljudi koji bi svojim znanjem i poslovnim vezama mogli da pomognu razvoju Crne Gore , pod uslovom da je to onima koji odlučuju o saradnji sa Crnogorskom dijasporom i iseljenicima uopšte važno.
Radomir se sa tugom priśeća :” da je krajem 80-tih kad je počeo “onaj idiotluk” u Jugoslaviji , u Švedskoj bilo oko 70.000 Jugoslovena i svi su zatražili prijem u švedsko državljanstvo. Zakon je nalagao da se mora dobiti ispis iz matičnog državljanstva . U Jugoslaviji su tražili neskromno mnogo novca za ispis. Švedska je i tada bila više nego humana prema nama iz Jugoslavije i svima dala državljanstvo bez potvrde o ispisu , sa obrazloženjem da nas štiti u cijelom svijetu sem u matičnoj državi. Kad su Jugoslaviju razbucali, na jadvite jade sam dobio Crnogorski pasoš, moja đeca nijesu iako imaju želju da imaju i Crnogorsko državljanstvo.”
Radomir sa svojom porodicom svake godine dolazi u Crnu Goru , kada Radomir svojim prisustvom daje podršku svim patriotskim, antifašističkim , suverenističkim okupljanjima, jer Crna Gora je njegov dom , ne razumijevajući da politika svake godine sve više zauzima prvo, drugo, treće i poslednje mjesto u stvarima koje određuju život svakog pojedinca u Crnoj Gori.
Sem svojih vrlo uspješnih sportskih i profesionalnih angažmana, Radomir je svom veoma širokom spektru obrazvanja dodao i izučavanje religijama , o kojima je kasnije napisao knjigu “Jerusalim sveti grad ili grad zla” u kojoj na svoj osobeni , prepoznatljiv način pojašnjava “ U Crnoj Gori smo paščad između sebe. Kada smo vani , sem u Srbiju, nema nas boljih .Hoćemo i da poginemo jedni za druge.”
Radomir čežnju za Crnogorskim brdima , postojbini svojih predaka Cucima je pretakao u svoje knjige “ Od Cuca do Stokholma” i “Cucki Nindja” , a svoja viđenja dešavanja u svojoj matičnoj državi mudro pojašnjava "Najveći broj Crnogoraca koji odu u Srbiju postaju Srbi, A Srbi kad dođu u Crnu Goru budu još veći Srbi. Blago nama i crnogorskoj politici!”
Imati za sagovornika mudrog čovjeka , Crnogorskog patriotu sa integritetom koji mu dozvoljava da britkim umom , znanjem i rječitošću priča svoju životnu priču , je privilegija pojedinih u koju uključujem svoju malenkost. Privilegija je razgovarati sa Radomirom jer kroz njegovu priču gledaš ogledalo jednog ispunjenog života koje se rađa, raste , uzdiže i ponire daleko od zavičaja i plemenitog Crnogorskog krša ,ali … srce jedino “zaigra” kad je u Crnoj Gori: “Mnogo sam lijepih gradova i drugih prostora vidio. Annesi u Švajcarskoj, Hajd park, peo se na Atlas i sa njega gledao Saharu i još mnogo, mnogo toga. Zaključim kolika je to ljepota , da se diviš i gledaš . Ali , čudno, ništa u meni ne zatreperi. Odem u Cuce u Jovanovića rupu , đe su moji bili 300 godina. Danas najviše liči na j…vjetrinu i divljinu , a srce mi zaigra , oće da iskoči!
VIŠEVJEKOVNO PUTOVANJE OD DUŠE DO SRCA –Asocijacije dijaspore Crne Gore sa životnim pričama Crnogorskih iseljenika i dijaspore ima za cilj da sačuva od zaborava puno toga vrijednog , jer istine o Crnoj Gori nema bez priča o njenim iseljenicima , koji su u svim svojim radostima i tugama, svim svojim porazima i pobjedama ugrađivali po svijetu dio Crne Gore.
Namjera nam je da pišući o njihovom životu polako i strpljivo sabiramo njihove znakove “pored puta” u svim vremenima i prostorima na kojima su živjeli. A ti znakovi su dosta brojni i najbolje se vide u zamagljenom suznom oku kad se pomene Crna Gora .
Duboko dirnuta sa svim što je rekao Radomir Mijanović , ovu priču o njemu ću završiti sa njegovom kazivanjem jednog događaja i zaključkom sa kojim se slažem :”Kad smo pravili onaj put za Meoce, koji poslije Čeva skreće sa starog Nikšićkog puta oburda se jedan bubulj na sred puta. Okupiše se Cuce oko onog bubulja i poče priča kako da ga maknu u stranu. Prođe pola sata , nikako da se dogovore, jedan ovako, drugi onako…Naiđe odnekle jedna grupa Albanaca , stadoše , čuše ovo prepucavbanje , sagoše se i makoše onaj bubulj . Eto , kako prosto je riješiti problem ako se svi koji vole Crnu Goru ujedine sa jednim ciljem pravična, nekorumpirana Crna Gora u kojoj će svi građani biti isti pred zakonom “
Iskreno zahvalna svim Crnogorskim iseljenicima i dijaspori jer svojim životnim pričama mi potvrđuju ono što sam naučila u roditeljskom domu da BITI CRNOGORAC NE ZNAČI BITI BOLJI OD DRUGIH, BITI CRNOGORAC ZNAČI BITI ČOJEK koji u srcu i duši nosi Crnu Goru, đe god da živi !
Vera Kirović
Predsjednica Asocijacije dijasore Crne Gore

IX.RUHTAN KALP'A YÜZYILLIK YOLCULUK
CUCA'DAN STOCKHOLM'A - İSVEÇ, POLİTİKALARIN SIRADAN VATANDAŞ OLDUĞU VE ÜCRET ALDIĞI ÜLKELER
KARADAĞLI OLMAK BAŞKALARINDAN DAHA İYİ OLMAK DEĞİL, KARADAĞLI OLMAK ADAM OLMAK DEMEKTİR!

Karadağlıların İsveç'e (ve diğer Avrupa ülkelerine) göçü, iki dünya savaşı arasında, ardından İkinci Dünya Savaşı'nda (zorunlu çalıştırma mahkumları), İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ve 1990'ların savaşları ve dağılma sırasında kaydedildi. kabul eden ülkelerin yönetimlerinin kayıtlara uyruklarına göre değil, geldikleri ülkeye göre "Yugoslav" olarak kaydettirdiğini.O dönemde Avrupa'daki çok sayıda Karadağlı göçmenin kendilerini Yugoslavlar, yetmiş yıl boyunca birinci ve ikinci Yugoslavya'nın varlığının bir sonucu olarak. Göçmen istatistikleri menşe ülkeye göre göç kayıtlarını tuttu, etnik köken yalnızca nüfus sayımından görülebiliyordu, ancak aynı zamanda çoğu zaman evde konuşulan bir dili de kaydettiler - o zamanlar ana dil Sırp-Hırvatçaydı ve bunların tümü eksiklikten etkileniyordu. Karadağlı göçmenlerin gerçek istatistiksel kayıtları.
Ellilerin sonunda ve altmışların başında, işçilerimiz ve güney ve güneydoğu Avrupa'daki daha az gelişmiş ülkelerden gelen diğer işçiler, Batı Avrupa ekonomilerinin genişlemesiyle birlikte gelen büyük işgücü talebinin cazibesine kapıldılar. Paralel olarak iki süreç gerçekleşti - işgücü talebindeki artışa katkıda bulunan ekonomik ve yabancı işgücünün işe alınması için yasal ön koşulları yaratan kurumsal. Marshall Planı ile başlayan dünya sermayesinin Batı Avrupa ülkelerindeki büyük yoğunlaşmasının bir sonucu olarak, işgücü sıkıntısı ile ekonomik büyümenin devamı, ancak yurtdışından çok sayıda işçinin katılımıyla mümkün olmuştur. Böylece, eski SFYC ülkelerinden gelen işçilerin istihdamı, Batı Avrupa'nın refahı ile ayrılmaz bir bağlantı haline geldi.
"Açık kapılar" döneminde (1964-1973), Batı Avrupa'daki SFYC vatandaşlarının sayısı neredeyse bir milyon yüz bine ulaştı. Avrupa esas olarak daha az vasıflı işçi ve mevsimlik işçileri cezbetmektedir.
İlk petrol şoku 1973-1974. Yeni işçilerin Batı Avrupa ülkelerine kabulünün resmi olarak askıya alınmasına yol açar. 1970'lerde ve 1980'lerde, Avrupa göçmen ülkeleri "kapalı kapı" politikası izledi. Bu yirmi yıl boyunca Karadağ'ın Avrupa ülkelerine göçü, yeniden birleşme için aile üyelerinin ayrılmasına, mevsimlik çalışma temelinde ayrılmaya ve "geçici işçilerin" kalış süresinin uzatılmasına indirgenmiştir.
İkinci binyılın son on yılının başlangıcı, AB ülkelerine yeni bir Karadağlı göçmen dalgasının başlangıcına işaret ediyor ve bu da - ekonomik güdülere ek olarak - eski Yugoslavya'da ulusal ve dini gerilimlere ve iç savaşa neden oluyor.
İSVEÇ'TE KARADAĞ GÖÇMENLERİ
Karadağlı göçmenler İsveç'e iki büyük dalga halinde geldiler. Birincisi, Alman tarafının binlerce mahkumu Batı Balkanlar'dan (eski Yugoslavya) İskandinavya'ya sınır dışı ettiği II. Dünya Savaşı sırasında, ikincisi ise 1960'ların başlarında Yugoslav emeğinin göç sürecinin başladığı zamandı. Yugoslavya'dan İsveç'e gelen göçmenlerin ana "dalgası" 1966'da, sekiz bin kadar işçinin geldiği zaman geldi. 1965'tekinin iki katıydı ve hatta sadece 583 Yugoslav işçisinin işe alındığı 1963'tekinden 15 kat daha fazlaydı.
Böylesine büyük bir Yugoslav işçi akını, İsveç'i o yıllarda göçmenlerin statüsünü düzenleme konusunda SFRY ile bir anlaşma yapmaya zorladı. Kendi işgücü piyasasının korunması nedeniyle, 1967 gibi erken bir tarihte İsveç, göçmenlerin çalışma iznine sahip olmaları ve aile üyelerinin ancak daha önce oraya taşınmışlarsa İsveç'te olabilmeleri zorunluluğunu getirdi. Yugoslav işgücünün göçünün daha sonra azalmasının nedeni budur.
1970'lerde "İsveç'te Yugoslav İttifakı" işçi derneği çok aktifti. 1976'da JB Tito'nun Stockholm ziyaretinin bir parçası olarak, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra "Bizim Listemiz" olarak yeniden adlandırılan "Yugoslav Listesi"ni başlattı. İkinci Yugoslavya İsveç siyasetinin hoşgörüsü, Karadağlıların ve Sırpların 1970'lerde Yugoslav kolonisinde kültürel ve ulusal kimliklerini dayatmalarını sağladı. Diğer gelişmiş Avrupa ülkelerinden farklı olarak, İsveç'te Yugoslav işçilerinin sosyal örgütlenmesi çok belirgindi. Yetmişlerin sonunda İsveç'te 65 kulüp vardı ve 1983'te 131'e kadar kulüp vardı.
Göçmenlik Konseyi'ne göre, 1990'ların başında İsveç'te yaşayan ve %3'ünün Karadağlı olduğu 141 Yugoslav kulübünde faaliyet gösteren 70.000 Yugoslav vardı.
Diğer ülkelerde olduğu gibi İsveç'te de Sırp Ortodoks Kilisesi ve diplomasisinin yardımıyla "Sırp diasporası" yönetimi devraldı. tüm bu kulüpleri birleştirdi, böylece Karadağ, Diaspora Müdürlüğü aracılığıyla TEK 2019'u destekleyecekti. (Devletin yeniden kurulmasından 13. yıl sonra) Stockholm'de, kurucu toplantısına yaklaşık 50 Karadağlı göçmenin katıldığı Karadağlı Göçmen Kulübü "Sloga"nın kurulması.
Avrupa Konseyi'nin 1991 yılında yayınlanan verilerine göre İsveç'te 41.053 SFRY vatandaşı bulunuyordu. Bunlara ek olarak, İsveç'te İsveç vatandaşlığı almış olan 20.000'den fazla İsveç asıllı kişi vardı. İsveç vatandaşlık yasasına göre vatandaşlığa kabul şartları şunlardır: 1.) kişinin reşit olması; 2.) vatandaşlığa kabul talebini şahsen sunduğunu; 3.) Son beş yıldır ve başvuru sırasında İsveç'te ikamet ediyor olması; 4.) Karakterin güvenilir olması. Bu düzenli ek olarak, bir de sözde var istisnai vatandaşlığa kabul, yani: 1.) İsveç vatandaşının eşi durumunda; 2.) İsveç'in bir kişiyi kendi vatandaşı yapma konusunda özel bir çıkarı varsa; 3.) diğer özel durumlarda (İsveç Göçmenlik Kurulu bu davaların her birini değerlendirir ve normal veya istisnai olarak vatandaşlığa kabulün gerekçesine karar verir). İsveç yasama organı, önceki vatandaşlıktan çıkış belgesi gerektirmez, ancak İsveç vatandaşlığını kazanarak önceki vatandaşlığını kaybetmeyen bir kişinin vatandaşlığına sahip olduğu hükümetin onayını ister.
1990'larda İsveç, FRY vatandaşları ve daha sonra RSCG vatandaşları (Karadağlılar, Sırplar ve Yugoslavlar) için zorunlu giriş vizelerini uygulamaya koydu ve bu da akını neredeyse durdurdu. Ortalama olarak, bunlar İsveç sanayisinde, yiyecek içecek hizmetlerinde ve kamu hizmetlerinde iş bulan orta eğitimli erkeklerdi, ancak özellikle sağlık ve inşaat alanlarında da uzmanlar vardı.
Bugün, Karadağlı göçmenlerin üçüncü ve dördüncü nesil mirasçıları İsveç'te büyüyor, çoğunlukla üniversite öğrencileri başarılı iş adamları, bilim adamları, sporcular ve siyasi halefler olarak kabul ediliyor.
POLİTİKALARIN SIRADAN VATANDAŞ OLDUĞU VE ÜCRET ALINDIĞI ŞEYİ YAPTIĞI DEVLET, Cucalı bir Karadağlı olan Radomir Mijanović'in 1965'te taşındığı Karadağ'ın siyasi gerçekliği ile karşılaştırmalı bir paralellik düşündüren ve empoze eden sözlerdir.
Pek çok düşüncesini büyük bir saygıyla söyleyerek ve takip ederek, hayat hikayesine, olaylara çok gerçekçi bir bakış üzerine inşa edilen şu bilge tutumlardan biriyle başlamadan edemiyorum: Siyasi bir kariyer çok kazançlı olabilir, ancak bu İskandinav'da değil. siyasete erişimin alçakgönüllülükle karakterize edildiği ve milletvekillerinin gerçekten de kendilerine ödenen işi yaptıkları ülke. 1957 yılına kadar İsveçli parlamenterlerin maaşları bile yoktu, ancak partilerinden maddi destek aldılar. Parlamento belgeleri, hiçbir vatandaşın siyasete girmesinin engellenmesini önlemek için ücretlerin getirildiğini gösteriyor. Ancak maaşların çok cazip olmasını istemediler.Yerli yetkililerin yaklaşık yüzde 94'ü ücretsiz çalışıyor - yürütmede çalışan ve bazıları yarı zamanlı yardım almasına rağmen maaş alan yetkililer hariç. sadece Başkan ve üç Başkan Yardımcısının resmi ziyaretlerinde kullanılan toplam üç araba. Araçlar insanları işe almak veya eve gitmek için kullanılmaz.
Radomir'in neden böyle ve daha birçok şeyin iyi olduğunu söylediğini ve anlamayanların anlayacak zamanı olduğunu kim bilebilir, çünkü zaman herkes için en iyi çözümdür, Radomir'in bize özel bir şekilde anlattığı gerçekler için bile, vatanseverliğin insanları kendilerinden korumak, insan özgürlüklerini ve haklarını sağlamak ve onların korunmasına aktif olarak katılmak için olduğuna dikkat çekti. Devletin, siyasetin, ekonominin, halkın nasıl yönetileceğini doğru bir şekilde gösterir. Herkese kendininkini ver. Sebepsiz yere başkasınınkini alan veya başka bir adama saldıranları cezalandırın Bir insanı belli bir partiye üye olduğu için değil, kendi iyiliği için sevmek ve saygı duymak. İster iktidardaki nomenklatura'nın ister muhalefetin yanında olsun, her zaman adaletin yanında olun.
Radomir, 1938'de babası Blagota'nın görevde olduğu Saraybosna'da doğdu (Gümrük Dairesi başkanı olarak çalıştı). Radomir'in annesi Dobrila Sırp kökenliydi ve İkinci Dünya Savaşı sırasında Cuce-Jovanovića Rupa'da yaşıyordu ve yerliler 1945'te Kotor'a, ardından Kotor'a, sonra Herceg Novi'ye, ardından Prčanj'a taşındıklarında bunun için ağladılar. Mijanović'in üç oğlu vardı ve üçü de Karadağ, İsveç, Almanya ve Sırbistan'dan göç etti.
Peder Radomirov, Radomir'in ebeveynlerinin evine yaptığı bir ziyaretten hatırladığı ve bugün çocukluğunda ünlü Karadağ Komitesi'nin kollarında oturan tek yaşayan tanık olduğunu söylediği Krsto Zrnov Popoviç'in silah arkadaşıydı. Karadağ ordusunun lideri ve Yeşiller tarafından Sırp hanedanı Karadjordjeviç'e karşı yetiştirilen 1919 Noel İsyanı'nın liderlerinden biri. Krsto'nun babası Blagota'ya söylediği sözleri iyi hatırlıyor: "Bajo, efendimi bizi Sırp yaptığı için asla affetmeyeceğim"
CUCA'DAN STOCKHOLM'A
"Biz Karadağlılar özel bir halkız. Bir yanda kahraman, dürüst, iffetli, diğer yanda hayır. Ve aramızda en iyi olduğumuz zaman, bir hain ve hiçlik bulmak kolaydır. Karadağ'da insanların yaşadığını ve insanların hiçbir şey olmadığını söylediğini duydunuz. Orta noktamız yok - Radomir Mijanović'in "Cucki Ninja" adlı kitabında söylediği ve yazdığı şey bu.
Radomir, 1965'te İsveç Krallığı için Karadağ'dan, aslında eski Yugoslavya'dan ayrıldı. Doğası gereği asi ve her zaman yalnızca kendisine ait olduğundan, komünist sosyalizmin biçimlerini sevmediği için Komünistler Birliği'ne bile katılmak istemedi.
DIF'den mezun oldu ve sporda çok yönlüydü. Kendi isteğiyle İsveç'e gitti ve sutopu birinci lig takımı "HELLAS"ın teknik direktörlüğünü yaptı. 1966 yılında okul müdürlüğünde gençlerin gelişiminde sporun önemi konusunda öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. İsveç'te doğan Jelena, Katarina ve Milos adlı üç çocuğu ona 6 torun verdi ve hepsi Karadağca konuşuyorlar ya da Radomir'in dediği gibi "eski YSFC'de herkesin anladığı bir dili veya bugün Karadağ'da konuşulan bir dili konuşuyorlar. "
Radomir'in çocukları lise öğrencileri, uğraştıkları alanlarda profesyonel olarak çok başarılılar.
Kızı Jelena İsveç'in en ünlü mimarlarından biri, Stockholm'ün en güzel köprülerinden birini tasarladı, Mimarlık Fakültesi'nde öğretim görevlisi ve 50 çalışanı olan bir şirketin başkanı.
İkinci kızı Katarina-Kaća, Matematik ve Fizik Fakültesi'nden mezun oldu. Şanghay'da (Çin) bir ofis ve işletme düzenlediği tüzel kişilerin rasyonel işleri için bir danışmanlık şirketinde çalışıyor.Çin'de iki yıl çalıştı. Sporla aktif olarak ilgileniyor, birçok madalya kazandı - İskandinavya ve Kuzey Avrupa'daki tüm şampiyonlukların galibi oldu. Karatede Avrupa şampiyonu oldu. İsveç Medyası, Katarina'nın talebi üzerine ön sayfalarında "AVRUPA ŞAMPİYONU İSVEÇ KARADAĞLI", "BÜYÜK KATHERINE" yazdı, Karadağ medyası tek kelime etmedi. Katarina ünlü bir hümanist, 2021'de Güney Afrika'nın Lesotho şehrinden bir çocuğu evlat edindi.
Oğlu Milos İktisat Fakültesi mezunu, kendi özel danışmanlık firması var, eşi Kore asıllı, iki oğlu var ve hepsi birkaç dil biliyor. Bir gezi ve SFYC eski cumhuriyetlerini ziyaret ettikten sonra Radomir'e sordu: “Baba, eski Yugoslavya'nın tüm cumhuriyetlerini ziyaret ettim, nerede olursam olayım, birbirimizi çok iyi anladık. . Bir şey düşünüyorum, neden böyle bir devleti, sonunda aynı tanrıya ve herkesin anladığı altı dile sahip olan üç din yüzünden yok etti. Neden Yugoslavya'yı iki ya da üç lehçeyle çağırmadı? Bu kadar çılgın olmak mümkün mü? “
Radomir, başarılı çocuğundan bahsederek Karadağ diasporasında çok sayıda eğitimli, yetenekli ve başarılı insanın bulunduğuna ve karar verenlerin karar vermesi koşuluyla Karadağ'ın kalkınmasına bilgi ve iş bağlantılarıyla yardımcı olabilecek göçmenlerin olduğuna dikkat çekmek istiyor. Karadağ diasporası ve genel olarak göçmenlerle işbirliği yapmak önemlidir.
Radomir üzüntüyle hatırlıyor: 1980'lerin sonunda, Yugoslavya'da "bu aptallık" başladığında, İsveç'te yaklaşık 70.000 Yugoslav vardı ve hepsinin İsveç vatandaşlığı için başvurduğunu. Kanun, bir vatandaşlık belgesi alınmasını gerektiriyordu. Yugoslavya'da basım için çok cüretkar bir para talep ettiler. O zaman bile İsveç, Yugoslavya'dan bize karşı insancıldan daha fazla davrandı ve bizi anavatan dışında dünyanın her yerinde koruduğu açıklamasıyla, terhis belgesi olmadan herkese vatandaşlık verdi. Yugoslavya parçalandığında bana Karadağ pasaportu verildi, çocuklarım Karadağ vatandaşlığına sahip olmak istemelerine rağmen verilmiyor."
Radomir ve ailesi her yıl, Radomir'in varlığı tüm yurtsever, anti-faşist, egemenlikçi toplantıları desteklediğinde Karadağ'a gelir, çünkü Karadağ onun evidir, siyasetin her yıl ülkeyi belirleyen şeylerde birinci, ikinci, üçüncü ve son sırada yer aldığını anlamaz. Karadağ'daki her bireyin hayatı.
Çok başarılı spor ve profesyonel uğraşlarına ek olarak, Radomir çok geniş eğitim yelpazesine dinler araştırmasını da ekledi ve daha sonra hakkında "Kudüs kutsal bir şehir ya da kötülük şehridir" kitabını yazdı. kendi aralarında özel, tanınabilir bir şekilde. Dışarı çıktığımızda Sırbistan dışında daha iyisi yok. Biz de birbirimiz için ölmek istiyoruz."
Radomir, atalarının vatanı olan Karadağ tepelerine duyduğu özlemi, "Cuca'dan Stockholm'e" ve "Cucki Ninja" kitaplarına çevirerek, memleketindeki olaylarla ilgili görüşlerini akıllıca açıklıyor.Sırbistan'a giden Karadağlıların çoğu Sırp oluyor. , "Karadağ'a geldiklerinde daha da büyük Sırplar olacaklar. Bizi ve Karadağ siyasetini kutsasın!"
Kendi hayat hikayesini keskin bir zihin, bilgi ve belagat ile anlatmasına izin veren, dürüst bir Karadağlı vatansever, muhatabım olarak bilge bir adama sahip olmak, küçüklüğümü de dahil ettiğim bazılarının ayrıcalığıdır. Radomir ile konuşmak bir ayrıcalık çünkü onun hikayesi aracılığıyla anavatandan ve asil Karadağ karstından uzakta doğan, büyüyen, yükselen ve alçalan, ancak kalp sadece Karadağ'dayken "oynayan" dolu dolu bir yaşamın aynasını görüyorsunuz: "Ben çok güzel şehirler ve görülen başka yerlerim. İsviçre, Hyde Park'taki Annecy Atlas'a tırmandı ve Sahra'yı ve çok daha fazlasını izledi. Hayran olmanın ve izlemenin ne kadar güzel olduğu sonucuna varıyorum. Ama garip bir şekilde, içimde hiçbir şey titremiyor. Benimkinin 300 yıldır bulunduğu Jovanovića Rupa'daki Cuce'ye gidiyorum. Bugün en çok rüzgara ve vahşi doğaya benziyor ve kalbim çarpıyor, atlamak istiyor!
RUHTAN KALP'A YÜZYILLIK YOLCULUK - Karadağlı göçmenlerin ve diasporanın hayat hikayeleriyle Karadağ Diasporası Derneği, çok değerli şeyleri unutulmaktan korumayı amaçlıyor, çünkü Karadağ hakkındaki gerçek, tüm yaşamlarında olan göçmenleri hakkında hikayeler olmadan değil. sevinçler ve kederler, tüm yenilgileri ve zaferleriyle, Karadağ'ın bir bölümünü dünyanın dört bir yanına dahil ettiler.
Niyetimiz, yaşadıkları her zaman ve mekanda, hayatlarını yazarken, "yol boyunca" yavaş ve sabırla işaretlerini toplamaktır. Ve bu işaretler oldukça fazladır ve Karadağ denilince en iyi şekilde bulanık, yaşlanmış bir gözde görülür.
Radomir Mijanović'in söylediği her şeyden derinden etkilendim, onunla ilgili bu hikayeyi bir olayı anlatması ve katıldığım sonuçla bitireceğim: yolun ortasında. Cuce o sivilcenin etrafında toplandı ve hikaye onu nasıl kenara çekeceğiyle ilgili başladı. Yarım saat geçti, anlaşamıyoruz, biri şöyle, biri şöyle… Bir yerlerden bir grup Arnavut geldi, ayağa kalktı, bu silah sesini duydu, kalkıp o sivilceyi kaşıdı. Karadağ'ı seven herkes tek bir hedefte birleşirse, tüm vatandaşların kanun önünde aynı olacağı adil, bozulmamış bir Karadağ'da sorunu çözmek işte bu kadar basit."
Tüm Karadağlı göçmenlere ve diasporaya içtenlikle minnettarım çünkü onların hayat hikayeleri, ailemin evinde öğrendiklerimi doğruluyor: KARADAĞLI OLMAK, BAŞKALARINDAN DAHA İYİ OLMAK DEĞİL, KARADAĞLI OLMAK, Karadağ'ı kalbinde ve ruhunda taşıyan BİR ADAM OLMAKTIR, kim olursa olsun. Karadağ'da yaşıyor!
Vera Kiroviç
Karadağ Diaspora Derneği Başkanı
I